Colonial Voyage The website dedicated to the Colonial History
Bijlage
De reis van Fernão de Magalhães
1.10. Epiloog
Geschreven door Arnold van Wickeren
Aanvullingen op de delen I t/m V uit Foundations of the Portugal
Al heeft Magalhães niet zelf de tocht rond de wereld kunnen voltooien, zijn ver-diensten zijn er niet minder om. Zij liggen in het gedurfde plan en de meester-lijke leiding van de onderneming, waarbij de `Çircumnavigation’ van de aardbol bereikt is en bewezen is dat de aarde rond en dus te omzeilen is. Magalhães is de eerste zeevaarder die de Stille Oceaan van oost naar west is overgezeild; hij heeft bewezen dat het voor zijn reis bestaande denkbeeld, dat Oost-Indië enke-le dagen zeilen van de Nieuwe Wereld afligt, zoals tot dan toe geloofd werd, pertinent onjuist is. Hij heeft immers meer dan drie maanden nodig gehad om vanaf de uitgang van de door hem ontdekte doorgang in de buurt van de Molukken te komen.
Magalhães zal, door zijn ingewikkelde karakterstructuur met zijn vele tegen-strijdigheden, altijd een mysterie blijven; psychologisch gezien, is het onmogelijk dat hij met zichzelf in het reine heeft verkeerd. Veel schrijvers hebben hem `Fahnenflucht’ verweten. Zij hebben hem gehekeld, omdat hij zijn loyaliteit aan de koning van Portugal heeft ingeruild voor die aan de Spaanse monarch. Het is niet billijk hem hiervoor al te hard te vallen, want bedacht moet worden, dat voor een Portugees de trouw aan zijn koning, na zijn trouw aan God, op de tweede plaats komt. Anderen hebben erop gewezen dat Magalhães met het aanbieden van zijn diensten aan een andere vorst, niets anders heeft gedaan dan wat Christoffel Columbus, Giovanni Cabote en Amerigo Vespucci vóór hem hebben gedaan en dat de vooruitgang van de wetenschap zich niet laat remmen door nationalistische overwegingen. Maar over één ding zijn allen in Portugal het eens: `Hij is van ons.’ Naast Spanje en Portugal willen ook andere landen in de eer delen. Historici pluizen uit welke landgenoten aan de reis hebben deelge-nomen en wat hun rol daarin is geweest.
Het relaas van de expeditie maakt koning Carlos I, inmiddels keizer Karel V, trots en de kostbaarheid van de lading wakkert zijn hebzucht aan, ofschoon de onderneming Spanje commercieel niets heeft opgebracht. Ondanks dat de 26 ton kruidnagelen voor 10.000 maal de inkoopprijs worden verkocht, blijft er, na aftrek van de kosten van de reis, weinig over. Karel V rust desondanks in 1525 opnieuw een expeditie uit, waarvan de leiding echter niet aan Elcano wordt gegeven. Elcano wordt gepasseerd door commandeur Garcia de Loaïsa. De admiraal sterft echter al bij het opvaren van de Stille Zuidzee, die op die dag zeer onstuimig is en Elcano, aan wie de functie van kapitein-generaal is beloofd, overlijdt vijf dagen later, op 4 augustus 1526, in de buurt van de Ilhas de los Ladrones. Slechts één schip, volgens sommige auteurs de Victoria uit Magalhães’ vloot, weet de Molukken te bereiken en ankert voor Tidore. Het oude en in slechte staat verkerende schip is geen partij voor de Portugese karvelen. Het schip wordt tot zinken gebracht, waarbij een aantal van de in totaal 117 bemanningsleden zich zwemmend op Tidore in veiligheid weet te stellen. Na deze rampzalig verlopen tweede poging om vaste voet in de Molukken te verkrijgen, besluit Karel V de verliezen van het Indische avontuur niet verder te laten oplopen. De reis is te lang en de schepen zijn te klein om voldoende proviand en handelswaar te vervoeren. Bij het Verdrag van Zaragoza (22 april 1529) ziet Karel V af van zijn aanspraken op de Molukken, tegen betaling van 350.000 gouden ducaten Hij neemt voorlopig genoegen met de vaststelling van de demarcatielijn op circa 17 graden beoosten Ternate. Mocht de keizer of een van zijn opvolgers, op basis van nader onderzoek, dit bedrag teruggeven, dan vervalt de overeenkomst.
