De bronnen. De eerste reis van Vasco da Gama naar Indië

Deel 3 Index

Hoofdstuk 3.

De eerste reis van Vasco da Gama naar Indië

3.1 De bronnen

Geschreven door Arnold van Wickeren

De rapportage die Vasco da Gama van zijn reis voor koning Manuel heeft gemaakt, is verloren gegaan. Ravenstein is van oordeel dat João de Barros bij het schrijven van zijn kroniek over dit rapport heeft kunnen beschikken. Tijdens de reis zijn door een van de bemannings­le­den aantekeningen gemaakt, die door sommigen worden aangeduid als Diário (dagboek) en door anderen als Roteiro (vaarplan). Dit dag­boek of vaarplan wordt tegenwoordig algemeen toegeschre­ven aan Álvaro Velho, een soldaat op de São Rafael. Afgezien van deze bron zijn er kronieken bewaard gebleven van ver­schillende 16e eeuwse kroniek­schrij­vers. De be­langrijk­ste van hen zijn:

  • João de Barros (1496-1570), die in de jaren 1552-1563 zijn Decadas da Asia schrijft. Zijn geschriften zijn voor het eerst gepubliceerd in de periode 1552-1617;

  • Fernão Lopes de Castanheda, auteur van História do descobri­mento e conquista da India pelos portugueses. Deze kroniek in acht delen, die tot 1542 loopt, is in de jaren 1551-1561 gepu­bliceerd in Coi­m­bra; Vol­gens Ra­ven­stein heeft Castanheda zich vrijwel uitsluitend gebaseerd op Alvaro Velho’s Dagboek.

  • Damião de Goís, schrijver van de Crónica do felicissimo Rei D. Manuel, uitgegeven in de jaren 1563-1567;

  • Gaspar Correa of Correia, auteur van de Lendas da India. Deze vroegste kroniek van de hand van de secretaris van de fameuze Vice Rey (onderkoning) van de Estado da India (Portugees Indië) Dom Afonso de Albuquer­que, dateert uit de eerste helft van de 16e eeuw. Gaspar Correia’s kroniek­ is pas in de 19e eeuw ge­drukt en gepu­bliceerd­, nadat de uitge­ver tenslotte ook het eerste deel, in een overgeschreven versie, van het vierdeli­ge werk uit parti­cu­lier bezit in handen had ge­kregen.

Latere Portugese historici, onder wie Faria y Sousa (Asia Portuguesa) hebben de beschrijving van de eerste reis van Vasco da Gama op enkele punten aangevuld. Helaas is niet alleen het Diário zeer onvolle­dig, maar ook de genoemde kronieken zijn dat. Bovendien bevatten deze kronieken aan­wijsbare fou­ten en inconsistenties en spreken zij elkaar op vrij­wel alle denkbare pun­ten te­gen. De auteurs zijn het niet eens over: het aantal sche­pen, waar­mee Vasco da Gama is uitgezeild, hun na­men, typen en tonnage, het aantal opva­renden, de datum van het vertrek en ande­re relevante data, enzo­voorts, enzo­voorts. In latere tijd zijn de kronieken, voor­zien van be­schou­win­gen en annota­ties, een aantal keren op­nieuw uitge­ge­ven. Daarbij hebben histo­rici gewor­steld met de omissies en tegenstrijdigheden in de bronnen. Toen in de 19e eeuw Lendas da India van Gaspar Correia voor het eerst werd uitge­ge­ven, werd deze zeer uitvoerige kroniek, om verschil­lende redenen en niet in de laatste omdat de auteur gebruik heeft kunnen maken van het dagboek van de priester en tochtgenoot van Vasco da Gama Joam Figueira, als de steen der wijzen beschouwd, totdat bleek dat daarin feiten en fictie wor­den ver­mengd.

In dit boek is onder ande­re gebruik gemaakt van Ravensteins veel geroem­de voor de Hakluyt Society verrichte studie. In dit werk, A journal of the first voyage of Vasco da Gama 1497-1499 (London, 1898), geeft Ravenstein een vertaling van het `Dagboek’ van Alvaro Velho en voor­ziet deze van tal van annota­ties, waarin het `Dagboek’ vergele­ken wordt met de geschrif­ten van andere kronie­kschrijvers. Raven­stein geeft in een aantal appendices bovendien onder meer vertalin­gen van relevante passages uit brieven van de in Lissabon wonende Florentijnse koopman Girolamo Serni­gi, die daarin bijzonder­heden over Vasco da Gama’s eerste reis vermeldt, die hij heeft opgetekend uit de mond van deelne­mers aan de tocht. Ravenstein be­steedt ook aan­dacht aan brieven die door koning Manuel naar aanlei­ding van Vasco da Gama’s eerste reis geschreven zijn. Tenslotte beschrijft hij eveneens zelf de tocht.

Naast Ravensteins studie is geraad­pleegd The Three Voyages of Vasco da Gama, zijnde de uitste­kende Engelse vertaling van het relevante gedeelte van Len­das da India door Lord Stan­ley­ of Alderley, eveneens uitge­geven voor de Hak­luyt Socie­ty (Lon­don, 1869). Lord Stan­ley heeft zijn vertaling van annota­ties voor­zien, waarin hij de kroniek van Correi­a verge­lijkt met die van Barros, Cas­tanhe­da, Goís en ande­ren. Van de moderne werken dient vooral vermel­ding His­tória dos Desco­bri­mentos Portu­gueses van Damião Peres (4e druk Porto 199­2). Bij de hiernavolgende beschrij­ving van de eerste reis van Vasco da Gama naar Indië worden ver­schil­len tus­sen de kroniekschrij­vers aangestipt, voorzover deze blijken uit de voetnoten in de geraad­pleegde werken. Aan de be­langrijkste resterende pro­blemen rond de reis van Vasco da Gama wordt uitge­breider aandacht besteed.

3.2 Plan en voorbereiding.

About Marco Ramerini

I am passionate about history, especially the history of geographical explorations and colonialism.
x

Check Also

Ceylon. Expansie van het Império Português (1515-1521)

Deel 6 Index Hoofdstuk 7 Expansie van het Império Português (1515-1521) 7.2 Ceylon Geschreven door Arnold van ...