Geschiedenis van Portugal en van de Portugezen overzee. DEEL 2.

Geschreven door Arnold van Wickeren

Geschiedenis van Portugal en van de Portugezen overzee. DEEL 2.

Ontdekkings- en handelsreizen naar West-Afrika, Portugal ten tijde van Afonso V (1438-1481), De maritieme expansie ten tijde van João II (1481-1495)

Verantwoording

Hoofdstuk 1. Ontdekkings- en handelsreizen naar West-Afrika

1.1. Het begin van de maritieme expansie

1.2. Voorbij Kaap Bojador; de reizen van 1434-1436

1.3. Het echec voor Tanger; onrust in het land

1.4. De eerste slaven

1.5. Handel en ontdekkingen in de jaren 1443-1447; de factorij op het eiland Arguim

1.6. Het rijk van Preste Joam

Hoofdstuk 2. Portugal ten tijde van Afonso V (1438-1481)

2.1. Burgeroorlog; het monopolie op ontdekkingen en ver­overin­gen

2.2. De reizen van Cà da Mosto

2.3. Marokko

2.4. Strijd met Castilië

2.5. De reizen van Diogo Gomes en Pedro de Sintra (1458-1462)

2.6. Handel aan de kusten van Guinée en Serra Leôa

2.7. De Mina-kust ontdekt; Castiliaanse concurrentie

Hoofdstuk 3. De maritieme expansie ten tijde van João II (1481-14­95)

3.1. Portugal onder João II; consolidatie van de monarchie

3.2. Marokko en Arguim

3.3. São Jorge da Mina

3.4. De eerste reis van Diogo Cão; contacten met Congo

3.5. De tweede reis van Diogo Cão

3.6. De reis van Bartolomeu Dias

3.7. Op zoek naar het rijk van Preste Joam

3.8. De betrekkingen met Congo

3.9. Christoffel Columbus; het Verdrag van Tordesillas

Verantwoording

In de `Verantwoording’ van Deel I van dit werk is uitvoerig ingegaan op de wordingsgeschiedenis van dit boek en op de bij het schrijven daarvan gevolgde werkwijze. Hier zij slechts vermeld, dat gede­tail­leerde deelstu­dies overwo­gen zijn, maar dat tenslotte het oor­spronkelijke onderwerp gehand­haafd is. Deze is, de gehele geschie­denis van Portu­gal, met een sterk accent op de heroï­sche tijdvak­ken van ontdek­kin­gen, ver­overin­gen en tenslot­te de strijd om het behoud van verwor­ven posi­ties, tegen vooral de Hol­land­se belagers. Gelet op het brede karakter van het boek en mijn leeftijd (1935) zou het werk niet voltooid kunnen worden als bij ieder deelon­der­werp de oor­spronkelijk litera­tuur en vrijwel alles wat daarna aan studies over dat onder­werp gepubli­ceerd is, zou worden betrokken. Er is daarom uitslui­tend gebruik­gemaakt van secun­daire litera­tuur, met dien verstan­de dat per deelon­der­werp, naast andere wer­ken, het best gedocu­menteer­de boek is, of de best gedocumen­teerde boeken zijn, geraad­pleegd. De selectie van deze werken is geschied aan de hand van de biblio­grafie en de verantwoor­ding in daarvoor geraad­pleegde boe­ken. Een daarbij onder­vonden probleem is, dat sommige boeken in geen enkele Nederlandse bibliotheek worden aangetroffen. Dit zou de reden kunnen zijn dat een bepaald werk node gemist wordt. In ieder deel is, per hoofdstuk of deel daarvan, aange­geven welke werken zijn geraadpleegd. In het laatste deel zal een volledige lijst van geraadpleegde literatuur worden opgeno­men. Er wordt gestreeft naar delen van circa tweehonderd pagina’s tekst. Hoeveel delen dat bij leven en welzijn zal opleveren, is nog niet te zeggen.

Omdat dit boek berust op literatuurstudie en niet op bron­nenon­derzoek, zal de lezer over het algemeen niet de eigen mening van de schrijver aantreffen. In belangrijk geachte gevallen, waarin door de onduidelijkheden of tegenstrijdig­heden in de oudst beschik­bare bron­nen, ruimte is voor verschillende interpretaties, zijn de verschillende opvat­tingen van historici naast elkaar vermeld. Soms is, beargu­men­teerd, geko­zen voor een bepaalde opvatting. Het boek bevat geen noten, omdat het geen proefschrift is en omdat het ontbreken van noten de lees­baarheid ver­groot.

De `Inleiding’ geeft een beknopte samenvatting van Deel I, voorzover relevant voor de lezer van Deel II. Bij het schrij­ven zijn drie nieuwe werken gebruikt. Het belangrijkste boek is het eerste deel van Immanuel Wallersteins werk The Mo­dern World-System, met de ondertitel Capita­list Agri­culture and the Origins of the European World-Economy in the Sixteenth Century. In dit boek worden de oorza­ken van de Europese expan­sie in de 15e eeuw en de Portugese leiding daarbij, bij wijze van aanloop tot het eigenlijke onder­werp van het boek, in een breed perspectief geplaatst. Het twee­de boek is Congo to Cape van Eric Axelson, waaraan enige saillante bijzonderheden werden ontleend, die in de samen­vatting zijn verwerkt. Hetzelfde geldt voor het derde boek: Portu­gal e o Mar, Viagens pelos Desco­bri­mentos van Rui Rasqui­ho en Jorge Barros, dat in 1983 in opdracht van de Raad van Europa ge­schreven ter gelegen­heid van de XVII Expo­sição Europeia de Arte, Ciênci­a e Cultura en dat in een kort bestek een uitstekende samenvat­ting geeft.

Nadat bij de verschillende hoofdstukken/paragrafen de literatuur is vermeld, toevoegen: wanneer uit de vermelde literatuur geciteerd wordt, of er anderszins naar verwezen wordt, is kortheidshalve slechts de achternaam van de auteur vermeld. Veel geraadpleegde auteurs citeren veelvul­dig uit, of beroepen zich op klassieke Portugese kronieken. Voorzover deze citaten of standpunten in dit boek zijn overgenomen, is daarbij ook slechts de achternaam van de kroniekschrijver vermeld, terwijl de kroniek en andere relevante zaken uit onderstaande opsom­ming blijken.

1.1. Het begin van de maritieme expansie